Redactioneel

Verhagen, P.J.

61-63

EN

Is geloven een waan?

Sims, A.

64-71

EN

De gedachte dat geloven ‘gekte’ is, is al heel oud. Paulus was er al het slachtoffer van. Freud stelde dat geloven een waan was. Vandaag zijn sommigen van mening dat we met wetenschap, technologie en marktmechanismen alles van de mens en zijn aspiraties kunnen verklaren en dat er niet langer plaats is voor geloof in God, geest, ‘de ander’. Spiritualiteit en zingeving zijn evenwel zeer belangrijk voor onze patiënten, maar dokters, ook psychiaters, gaan er al te gemakkelijk aan voorbij. De vijandigheid die er in de vorige eeuw bestond tussen religiositeit en psychiatrie had zijn historische wortels. Echter, er is helemaal geen verschil van inzicht tussen wetenschappelijke psychiatrie en Christelijk geloof zolang de grenzen van beider domein worden erkend. Er is inmiddels overtuigend bewijs dat religiositeit en religieuze praktijken niet alleen niet schadelijk hoeven te zijn voor geestelijke gezondheid, maar juist in allerlei opzichten heilzaam kunnen zijn. Het woord ‘waan’ is een psychiatrische vakterm die vooral nauwkeurig toegepast moet worden op het omschreven mentale fenomeen van misplaatste overtuiging. Het komt voor dat patiënten zowel geloof beleven als een waan, maar geloof als zodanig is geen waan en religiositeit kan niet weggeredeneerd worden met de aanwezigheid van een of andere psychische stoornis met een waan of andere psychiatrische symptomen. In deze bijdrage wordt een aanzet gegeven om psychiatrische ziekte te kunnen onderscheiden van religieuze ervaring.

waan, religiositeit, spiritualiteit, geschiedenis van de psychiatrie, psychiatrische morbiditeit, religieuze ervaring

Aan de grenzen van geestelijke gezondheid en de neurofysiologie van mystieke ervaringen

Blom, J.D.

72-78

EN

Naar aanleiding van de presentatie van de Nederlandse vertaling van het boek Is Faith Delusion? van professor Andrew Sims wordt stilgestaan bij drie verschillende typen religieuze psychopathologie. De eerste twee typen, waarbij hetzij de inhoud, hetzij de oorzaak van psychopathologische verschijnselen op e en spiritueel of religieus vlak ligt, worden geïllustreerd aan de hand van patiënten met een islamitische achtergrond die hun klachten toeschrijven aan een djinn. Het derde type, waarbij bijzondere metafysische belevingen worden geïnterpreteerd als manifestaties van psychopathologie, wordt geïllustreerd aan de hand van de ervaringen van Plato, Descartes, Ezechiël, Hildegard von Bingen, Jeanne d’Arc, Emanuel Swedenborg en Helen Schucman. Geconcludeerd wordt dat de temporo-pariëtale cortex verantwoordelijk kan worden gehouden voor het mediëren van spirituele en religieuze ervaringen, maar dat daarmee de mogelijkheid van een metafysische bron van dergelijke ervaringen niet noodzakelijk wordt uitgesloten.

hallucinatie, djinn, mystieke ervaring, biomedisch model, geestelijke verzorging

Op zoek naar ‘heilige momenten’ in psychotherapie en in het leven

Lomax, M.D. & Pargament, K.I.

79-90

EN

In dit artikel wordt een bijzondere, krachtige ervaring tijdens een lang lopende individuele psychotherapie beschreven. Een patiënte vertelt over een ervaring die als paranormaal, heilig of anomaal geclassificeerd zou kunnen worden. Het belang van deze ervaring en van de wijze waarop daar in de therapie op is ingegaan, worden in het verdere verloop van de therapie bevestigd. De consequenties worden uitgewerkt aan de hand van vignetten vanuit een psychoanalytisch perspectief.

paranormaal, anomaal, heilig, internaliseren, spiritualiteit, psychotherapie, psychoanalyse

Ritueel: de vergeten dimensie in de geestelijke gezondheid

Dein, S.

91-101

EN

Ook al is er een toenemende wetenschappelijke interesse in de verhouding tussen religie, spiritualiteit en geestelijke gezondheid, er is gebrek aan onderzoek naar de betekenis van rituelen voor geestelijke gezondheid. In dit artikel onderzoekt de auteur van vier contexten de implicaties van de rituelen binnen die contexten voor de geestelijke gezondheid. Het gaat om Zwarte Amerikaanse kerkdiensten, de ‘Toronto Blessing’ onder Pinkstergelovigen, de Joodse sabbat en de shiva, het Joodse rouwritueel. Tot slot gaat de auteur in op het gebruik van rituelen in psychotherapie.

rituelen, religieuze ervaring, geestelijk gezondheid

Vergeving en trauma: werken met liefde, gerechtigheid en macht met het oog op genezing

Hargrave, T.D. & Hammer, M.Y.

102-111

EN

Dit theoretische artikel met klinische toepassingen beschrijft het gebruik van vergeving als een strategie voor empowerment en herstel in de behandeling van trauma’s. De wortels van pijn worden enerzijds gezocht in de context van misbruik van liefde en vertrouwen, maar ook in dezelfde soort reacties op zulk misbruik door anderen de schuld te geven, zichzelf te beschamen, controlerend gedrag en vlucht-/chaotisch gedrag. Vervolgens wordt vergeving beschreven in de context van een hersteltherapiemodel (Hargrave & Pfitzer, 2011) en de wijze waarop de vier stappen van dit model therapeutisch ingezet kunnen worden om een balans te vinden in zaken als liefde, gerechtigheid en macht in traumatische situaties en in misbruikrelaties. Tegen de achtergrond van de huidige literatuur wordt beweerd dat vergeving als therapeutische interventie een veelbelovende benadering is die bij slachtoffers verbinding in relaties, herstel van gerechtigheid en empowerment bij trauma teweeg kan brengen.

vergeving, misbruik, vertrouwen, contextueel, herstel