Redactioneel

De Ronde, M.A.

1

NL

De toekomstige eeuw

De Ronde, M.A.

2-14

NL

In dit artikel worden de levensbeschouwelijke achtergronden van het werk van Nederlands eerste psycholoog, Gerard Heymans, belicht. Met name in zijn rede 'De toekomstige eeuw der psychologie' schetst hij de psychologie als een heilbrengende wetenschap, die het zedelijk peil van de mensheid zal verhogen en een wetenschappelijk gefundeerde levensbeschouwing aanreikt die mensen zin, troost en toekomstperspectief biedt. Hiermee verwoordt Heymans een gevoel dat ook nu nog leeft: psychologie als neo-religie. Blijkens brieven in het Heymans-archief hebben veel academici zijn rede als bemoedigend en vertroostend ervaren. Vanuit Christelijke kring zijn de reacties echter overwegend gereserveerd.

Van voorsprong tot achterstand: de geschiedenis van de godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit

Van Belzen, J.A.

15-27

NL

Dit artikel zal, zoals de titel aangeeft, handelen over de geschiedenis van de godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Daarmee zijn de beperkingen meteen al aangegeven: niet aan de orde komen (wellicht even interessante) themata als religieuze invloeden op of religieuze inspiratie in het werk van psychologen aan de V.U.; we zullen niet ingaan op de doorlichting van (eventuele) religieuze vooronderstellingen van het werk van buitenlandse psychologen zoals dit aan de V. U. wel is gepoogd, noch ook op pogingen om -zoals voor de V.U. karakteristiek is geweest- een 'christelijke wetenschap' (inclusief psychologie) op te bouwen. Voor informatie op sommige van deze punten zij verwezen naar het uitstekende overzichtswerk Wetenschap en rekenschap; Een eeuw wetenschapsbeoefening en wetenschapschapsbeoefening aan de Vrije Universiteit (Van Os & Wierenga 1980) waarin - vanwege het prominent belang - een uitvoerig hoofdstuk over de psychologie is opgenomen. Dit artikel wil dat hoofdstuk op een (klein) onderdeel aanvullen: een overzicht over het wel en wee van de godsdienstpsychologie ontbreekt er namelijk in. Enigszins begrijpelijk zal dit ontbreken overigens wel worden, juist door dit artikel. Ondanks de bloei van de psychologie is de godsdienstpsychologie, de empirisch georiënteerde psychologische subdiscipline die poogt de individuele religiositeit te beschrijven en te begrijpen, er namelijk wat stiefmoederlijk behandeld. Het verhaal over de geschiedenis van de godsdienstpsychologie aan de V. U. is - om maar meteen de afloop te verklappen - een wat triest verhaal. Kort gezegd komt het hierop neer: aan het begin van onze eeuw mocht de godsdienstpsychologie aan de VU zich in grote interesse verheugen, doch thans kent zij er haar plaats niet meer. Een voor de buitenstaander wat moeilijk te vatten gegeven: de V. U. is toch een bijzondere universiteit, met een godsdienstige grondslag? Zij was toch juist in 1880 opgericht om 'de' wetenschap en 'het licht van Gods woord' op elkaar te betrekken? En als godsdienstpsychologie er ooit heeft gefloreerd, hoe is het dan mogelijk dat men juist daar de aandacht ervoor heeft verloren? Dit artikel wil de buitenstaander inwijden. Want al moge de afloop van de geschiedenis dan vanuit bepaald perspectief - dat van de godsdienstpsycholoog - wat triest zijn, het verhaal behoeft er niet minder interessant of instructief voor te zijn. Bovendien - maar men moet hier niet teveel pretentie en/ of hoop koesteren - kan een bezinning op het verleden soms helpen de toekomst te imagineren. Doch ter zake. Hoe zat het met die grote interesse aan het begin van de eeuw?