Redactioneel

Loonstra, B.

1-2

NL

De omgang met God als thema in psychoanalytische psychotherapie

Hegger, A.

4-9

NL

In dit artikel wordt de thematiek van een artikel uit het eerste nummer van Psyche & Geloof (Hegger, 1990) nog eens opgepakt. Eerst worden de achtergronden genoemd van waaruit het artikel toentertijd is ontstaan. Er worden nieuwe ontwikkelingen beschreven in de opvattingen over overdracht en tegen- overdracht en wat deze betekent voor de omgang met God als thema in psychotherapie.

overdracht, tegenoverdracht, religie

De weidsheid en de schreeuw – Een interview met Arthur Hegger

Hijweege, N.

10-15

NL

Bij het afscheid van één van de initiatiefnemers van het tijdschrift Psyche & Geloof, past een interview. Zo ook met Arthur Hegger. Bescheiden als Arthur is, bleek dat voor hem niet vanzelfsprekend. Was niet alles al gezegd en konden anderen dat niet veel beter? Het werd een gesprek over zijn visie op de relatie tussen psychisch functioneren en spiritualiteit of levensbeschouwing. Op de bank, in de huiskamer van zijn huis in Utrecht, spreekt hij op de hem kenmerkende zorgvuldige, bedachtzame wijze.

Moedig, scherpzinnig en betrokken. 25 jaar Arthur Hegger in Psyche & Geloof

Bolt, A.

16-22

NL

Arthur Hegger was redacteur van het eerste uur van Psyche & Geloof. Nu, na vijfentwintig jaar, neemt hij afscheid van de redactie. In die vijfentwintig jaren heeft hij ook regelmatig in Psyche & Geloof gepubliceerd. Zijn eerste artikel verscheen in het eerste nummer in 1990. Terugkijkend op zijn bijdragen blijkt dat Hegger artikelen heeft geschreven over heel diverse onderwerpen. Soms schreef hij theoretisch en beschouwend, andere keren waren zijn artikelen praktijkgericht. Wat deze diverse artikelen echter gemeen hebben, is dat Hegger zich keer op keer een originele en onafhankelijke denker betoont en stelling neemt, ook als dat moed vereist. Daarnaast komt het thema ‘verbondenheid’ (met God en met andere mensen) veelvuldig, impliciet of expliciet aan de orde. Zijn artikelen getuigen van brede en diepgaande vakkennis, jarenlange therapeutische ervaring, professionaliteit en bovendien van warme interesse in en compassie met zijn medemensen.

Arthur Hegger, Psyche & Geloof

Beyond professionalism – once more

Glas, G.

23-30

NL

Dit artikel analyseert de professionele rol van de psychiater (of psycholoog of psychotherapeut). De kwaliteit van het professionele handelen wordt niet alleen bepaald door kennis en vaardigheden, maar ook door de manier waarop de professional deze rol hanteert. Hoe die rol wordt ingevuld en hoe meer in het bijzonder de therapeutische relatie wordt vormgegeven, is allereerst een zaak van praktisch klinisch en wetenschappelijk inzicht. Maar het is ook de resultante van wat de professional en de patiënt belangrijk vinden. In de wijze waarop de therapeutische relatie vorm krijgt weerspiegelt zich een breder palet van overwegingen en waarderingen dan alleen wetenschappelijke en instrumentele. Kierkegaards these van de ‘indirecte communicatie’ zal worden gebruikt om toe te lichten wat hier aan de orde is. Op basis van deze these kan worden gesteld dat in de wijze van rolvervulling altijd en per definitie iets mee-gecommuniceerd wordt over hoe de professional zich verhoudt tot de eigen wijze van rolvervulling. Dit ‘mee-communiceren’ is niet een ongewenst nevenverschijnsel, het is structureel, het is intrinsiek gegeven met het feit dat de professional mens is en zich daarom per definitie tot zichzelf verhoudt, en dat in allerlei opzichten. Dit zich-tot-zichzelf-verhouden in de professionele rol wordt geanalyseerd aan de hand van een conceptueel model van de professional- patiëntrelatie. In dit artikel worden twee stellingen verdedigd. De eerste stelling is dat in elke vorm van psychiatrisch professionalisme ook bij de professional zelf een existentieel element een rol speelt. De tweede stelling luidt dat naarmate de professional beter toegang heeft en omgaat met deze existentiële dimensie, hij of zij beter in staat is de existentiële dimensie in het ziekzijn van de patiënt te adresseren.

professionele verhouding, professie, norm, existentieel, ik-zelfverhouding

‘Mag ik niet eens mijzelf behouden?’ Karl Jaspers en de paradox van Søren Kierkegaard in ‘zich verhouden tot’

Verhagen, P.J.

31-43

NL

Het is bekend dat Karl Jaspers grote betekenis toedichtte aan Søren Kierkegaard en zijn rol in de nakantiaanse, westerse filosofie. In dit essay is een citaat uit de dagboeken van Kierkegaard in Jaspers’ Allgemeine Psychopathologie (AP) het vertrekpunt. We willen weten wat Jaspers met de paradoxale woorden van Kierkegaard beoogt. Jaspers citeert Kierkegaard in zijn hoofdstuk over de houding van de patiënt tegenover diens ziekte. We volgen twee lijnen. In de eerste plaats beschrijven we Jaspers’ gedachten over Kierkegaard, over zijn rol in het westerse denken, over zijn ziekte en zijn houding tegenover zijn ziekte. In de tweede plaats beschrijven we de ontwikkeling van Jaspers’ tekst. De negen edities van Jaspers’ AP zijn als negen symfonieën. Men herkent in het vroege werk de hand van de meester, maar vanaf de vierde is het een echte ‘Jaspers’. We vervolgen met een korte reflectie op de actuele betekenis van Jaspers’ hoofdstuk voor de huidige psychiatrische praktijk. Jaspers gaf de zinvraag een plek in het psychiatrisch onderzoek, al waarschuwt hij de psychopatholoog zich te onthouden van antwoorden. Wat dat betreft volgt hij Kierkegaard, die bij herhaling verklaarde niets van zijn artsen te verwachten. We sluiten af met een samenvattende beschouwing en concluderen dat Kierkegaard anders dan Jaspers zichzelf niet mocht behouden; dat stoorde hem.

Jaspers, Kierkegaard, Allgemeine Psychopathologie, houding tegenover ziekte, ziektebesef, ziekte-inzicht, zin, zonde

De dienstbare CVPPP: hulp bij mentaliseren in evangelische gemeenten

Filius, R.J.

44-52

NL

Ter gelegenheid van Arthur Heggers aftreden, na vijfentwintig jaar, als redactielid van Psyche & Geloof, reflecteert de auteur op wat er van het ideaal van de CVPPP om dienstbaar te zijn terecht is gekomen. Dit leidt tot een pleidooi voor meer bijdragen in dit blad waar kerken en gemeenten mee gediend zijn. Er wordt een voorzet gegeven naar aanleiding van resultaten uit een enquête onder mensen die een evangelische gemeenten hebben verlaten (De Bruijne, Pit & Timmerman, 2009). In de beschrijvingen van de redenen waarom men de gemeente verliet, zijn twee vormen van niet-mentaliseren te herkennen. Na een uitleg over het concept mentaliseren, wordt nagedacht over hoe het vermogen tot mentaliseren in evangelische gemeentes bevorderd zou kunnen worden.

toegepaste psychologie, evangelisch, kerkverlating, mentaliseren

Psychosociale mantelzorg en de christelijke gemeente: een update

Jong, E. de

53-61

NL

De geestelijke gezondheidszorg wordt ingrijpend gereorganiseerd. Deze ontwikkeling loopt parallel met een veranderende visie op de samenleving waarin participatie een kernbegrip is: de participatie- samenleving. In deze ontwikkeling past ook de opkomst van de psychosociale mantelzorg (PMZ), een methode waarin de hulpverlener en leden van het sociale netwerk van een patiënt samenwerken. In dit artikel wordt een drietal plaatsbepalingen voorgesteld ten aanzien van het begrip sociale steun en PMZ. Allereerst wordt het begrip sociale steun verbonden met het onderzoeksprogramma van de social neuroscience. Vervolgens wordt onderzocht hoe het begrip mantelzorg in de hulpverlenings- praktijk gepositioneerd kan worden. Als laatste wordt een theologische verantwoording gegeven de mantelzorg primair binnen de christelijke gemeente te situeren.

psychosociale mantelzorg, sociale steun, christelijke gemeenschap, sociaal netwerk, gezondheidszorg

Godsdienstpsychologie als praktijkwetenschap? Appel aan alle Arthur Heggers

Van Belzen, J.A.

62-68

NL

Bij gelegenheid van het afscheid van een der langst dienende redacteurs van het tijdschrift Psyche & Geloof formuleert de auteur in een essayistische stijl een aantal theoretische vragen over de aard van de godsdienstpsychologie. Bij alle waardering voor de recente toename van godsdienstpsychologische activiteit, meent hij dat ernstig gevaar van allerlei eenzijdigheden bestaat. Hij suggereert dat juist praktijkwetenschappelijke publicaties zouden kunnen bijdragen tot een godsdienstpsychologie die werkelijk over godsdienst handelt terwijl zij werkelijk psychologisch is.

godsdienstpsychologie, grondslagen, wetenschapstheorie, praktijkwetenschap, Arthur Hegger, aanbevelingen

Uit de kunst: Leren en magie

Zondag, H.

69-72

NL

Bespreking van de roman: Tommy Wieringa (2012). Dit zijn de namen. Amsterdam: De Bezige Bij. 302 pagina’s.

Bladwijzer: Hegger, A.Th. (2013). De rol van religie bij seksueel geweld in kerkelijke context

Verhagen, P.J.

73-74

NL

Bespreking van het hoofdstuk: Hegger, A.Th. (2013). De rol van religie bij seksueel geweld in kerkelijke context. In R. Ganzevoort, A. Hegger, B. Groot-Kopetzky, M. de Kips, D. Tijdink, P. de Smedt, K. de Fruyt, G. Rector & I. van Beek (2013). Geschonden vertrouwen: seksueel misbruik in een religieuze context (pp. 38- 63). Tilburg: KSGV.

Boekbespreking: Goud, J. (red.) (2013). Het leven volgens Willem Jan Otten: redenen van het hart

Loonstra, B.

75-76

NL

Bespreking van het boek: Johan Goud (red.) (2013). Het leven volgens Willem Jan Otten: redenen van het hart. Zoetermeer: Klement. ISBN 9789086871049. 192 pp. € 19,95.

Boekbespreking: Bodisco Massink, J. (2013). Tussen de regels: psychotherapeutische vaardigheden voor pastoraat en geestelijke verzorging

Wijnalda, H.

76-77

NL

Bespreking van het boek: Jan Bodisco Massink (2013). Tussen de regels: psychotherapeutische vaardigheden voor pastoraat en geestelijke verzorging. Tilburg: KSGV. ISBN 9789075886474, 157 pp. € 19,50.